IV Małopolskie Dni Dziedzictwa Kulturowego, 14-15 września 2002 r.

Zamek w Dębnie niedaleko Brzeska jest jednym z nielicznych zabytków świeckiej architektury polskiej późnego średniowiecza, który zachował pierwotny, prawie nie zmieniony wygląd. Jest on położony na niewielkim wzniesieniu, w otoczeniu drzew, a w jego pobliżu rozciąga się kilkuhektarowy park z aleją jesionów. Dębiński zamek odnotowano w dokumentach już na początku XIV w., a związaną z nim wieś – w 1357 r., kiedy to została ona przeniesiona na prawo niemieckie. Dobra te należały wówczas do rodu Odrowążów. W 2. poł. XV w. otrzymał je drogą sukcesji Jakub z Dębna, kasztelan krakowski, wybitny polityk i dyplomata na dworze króla Kazimierza Jagiellończyka. Wzniósł on obecny zamek w latach 1470- -1480, w posiadaniu rodu Dębińskich (przyjęli oni nazwisko od miejsca siedziby) pozostał on do 1583 r. Później znalazł się w rękach starosty lanckorońskiego Franciszka Wesseliniego, a ten przekształcił zamek w renesansową rezydencję. W XVII i XVIII w. należał do rodziny Tarłów, potem jego właścicielami byli m.in. Lanckorońscy i Jastrzębowscy. Od 1976 r. znajduje się tutaj Oddział Muzeum Okręgowego w Tarnowie. Posadowiony na kamiennych fundamentach zamek jest zbudowany z cegły, ściany zdobią wzory z zendrówek oraz bogata kamieniarka. Składa się z czterech piętrowych, jednotraktowych, połączonych ze sobą budynków, zgrupowanych wokół czworobocznego dziedzińca. Naroża części zachodniej wzmocnione są basztami, a na ścianach wschodniej części, po stronie północnej i południowej, znajdują się wykusze. Wejście na dziedziniec prowadzi przez barokowy portal z herbem Topór (rodu Tarłów). Na poziomie piętra dziedziniec obiegają w trzech skrzydłach drewniane krużganki. Wewnątrz zamku szczególnie warte zobaczenia są komnaty piętra w części wschodniej, zdobione gotyckimi, kamiennymi detalami. Niezwykle bogata jest zwłaszcza dekoracja wykuszy tych sal. Z zewnątrz zdobią je maswerki, wić roślinna oraz herby. Wewnątrz, we wnękach mieszczą się kamienne ławy, a na ścianach można dostrzec liczne rzeźbiarskie detale. W zamku można podziwiać również dzieła epok późniejszych: renesansowe obramienia okien i reszty dekoracji sgraffitowej, barokowe portale, a także sklepienia sal parteru pochodzące z XVI-XIX w. Wnętrza komnat urządzono tak, by odtworzyć wygląd dostatniej siedziby szlacheckiej z czasów między XV a XVIII w.

---

Dębno near Tarnów Castle

The castle in Dębno near Brzesko is one of the few remaining examples of late-medieval Polish secular architecture that survived in its original, pract\ically unchanged appearance. It is located on a hillock, surrounded with trees, and adjoins a park with an avenue of ash trees. The castle is mentioned in written documents in the beginning of the 14th century, and the village even in 1357, when it was transferred to German law. The property then belonged to the Odrowąż clan. In the latter half of the 15th century, Jakub of Dębno, the Castellan of Kraków and an outstanding politician and diplomat at the court of King Kazimierz Jagiellończyk, succeeded to the estate, and had the castle built in the years 1470-1480. The castle stayed in the hand of the Dębińskis – the name Jakub’s family assumed having settled here, until 1583. Later it was owned by the starost of Lanckorona, Ferenc Wesselini, who turned the castle into a Renaissance residence. In the 17th and 18th centuries it belonged to the Tarło family; subsequently it was owned by the Lanckoroński and Jastrzębowski families. Since 1976, it has housed a section of the Tarnów District Museum. The castle is founded on a stone footing, built of brick, and its walls are decorated with a pattern of decorative bricks and elaborate stonework. It consists of four two-storey, single- circuit, interconnected buildings, grouped around a quadrangular inner courtyard. Western quoins are reinforced with turrets, while the eastern walls have bays to the north and the south. The entrance to the courtyard is through a Baroque gateway with the Topór coat-of-arms (the emblem of the Tarłowski clan). In the upper level, a wooden gallery lines three of the courtyard’s wings. The interiors are particularly noteworthy for the upper chambers in the eastern part, decorated with Gothic stone details, notably in the bay windows. On the outside, the latter are decorated with tracery, floral patterns and coats-of-arms. Inside the bay’s niches, stone benches are placed, and the walls feature numerous sculpted details. Later artwork can also be admired here: Renaissance window frames, the remains of sgraffito, Baroque doorways, and ground floor vaults, dating to the 16th to 19th centuries. The chambers were arranged to reflect the appearance of a wealthy aristocratic home throughout the 15th to 18th centuries.